Fyrirlestur Michael Neiß "Mellan metall och mytologi"

Michael Neiß
Doktorand, Institut für Ur- und Frühgeschichte der Christian-Albrechts-Universität zu Kiel Gästdoktorand, Institutionen för arkeologi och antik historia, Uppsala universitet

Heldur fyrirlestur miðvikudaginn 6. október, 2010, kl. 12:10 í fyrirlestrarsal Þjóðminjasafns Íslands

Mellan metall och mytologi

Vid utvärdering av äldre forskningsresultat måste man komma ihåg att varje forskningshistoriskt avsnitt - mer eller mindre medvetet - styrts av tidstypiska paradigm, som det idag gäller att ompröva. Dessa kan exempelvis gälla det arkeologiska kvalitetsbegreppet, förebildsförhållandet mellan prakt- och standardproduktion, faserna i en stilutveckling eller djurornamentikens innebörd. Inom ramen för föredraget jämför jag vikingatida praktspännen av "barock typ" med avseende på olika kvalitetsaspekter, nämligen hantverksskicklighet, affektionsvärde och ikonografisk relevans. Även frågor om typologi, geografisk härkomst och stil berörs förbigående. Slutligen ges ett ikonografiskt tolkningsförslag till vikingatidens motivkanon: Vilken funktion skulle bilderna fylla i den
samtida oralkulturen? Praktspännena ifråga är alla tillverkade på uppdrag av en samhällselit som troligen var odenstroende. Då silversgjutarna befann sig i en liknande beroendeställning till ledarskiktet som t.ex. hovskalderna, kan man fråga sig om det är gångbart att tolka vikingatida
fixeringsbilder med hjälp av skaldekonstens óðinsheiti.

Athugið að fyrirlesturinn fer fram á sænsku.

Fyrsti spjallfundur vetrarins

Kæru félagar,

Fimmtudaginn 7. október n.k. er höldum við fyrsta spjallfund FFÍ eftir sumarfrí. Fundurinn verður með sama sniði og verið hefur nema hvað tíma varðar. Fundurinn verður nú haldinn á Fornleifafræðistofunni, Ægisgötu 10 kl. 20:00. Við vonum að þetta nýja fyrirkomulag mælist vel fyrir.

Umræðuefni þessa fundar verða stríðsminjar en í fréttum undanfarið hefur nokkrum sinnum verið sagt frá minjum frá hernámsárunum sem liggja undir skemmdum. Nú seinast var sagt frá því í fjölmiðlum að niðurrif væri hafið á stríðsminjum við gamla flugturninn á Reykjavíkurflugvelli. Sjá má hlekk á fréttina hér: http://www.visir.is/stridsminjar-rifnar-an-samrads-vid-minjavernd/article/2010793116367. Þessar minjar njóta allajafna ekki friðunar samkvæmt hinum almennu ákvæðum Þjóðminjalaga eða húsafriðunarlaga en eru eigi að síður mikilvæg heimild um merkan kafla í Íslandssögunni. Spurningar sem við ætlum að velta fyrir okkur á fundinum eru m.a: Hvað finnst okkur fornleifafræðingum um þessa þróun mála? Ættu stríðsminjar að njóta sérstakrar friðunar  í nýjum Menningarminjalögum? Hvað með aðrar minjar sem falla ekki undir hinar almennu friðunarreglur, t.d. síldarminjar?

Dr. Kristín Huld Sigurðardóttir og fulltrúar frá Húsafriðunarnefnd munu mæta á fundinn.

Vonumst til að sjá sem flesta,

Stjórnin

Snældusnúður Vilborgar

Um rúnaristur frá Alþingisreitnum.
Fyrirlestur á Landnámssýningunni, Aðalstræti 16,  laugardaginn 25. september kl.14

Laugardaginn 25. september kl. 14 flytur dr.Þórgunnur Snædal rúnafræðingur fyrirlesturinn Snældusnúður Vilborgar - Um rúnaristur frá Alþingisreitnum á Landnámssýningunni í Aðalstræti 16. Mun hún gera grein fyrir niðurstöðum rannsókna sinna á rúnaristum sem fundist hafa við fornleifauppgröft á Alþingisreitnum við Tjarnargötu á undanförnum tveimur árum. Allir velkomnir.

Evrópsk klausturhefð og Skriðuklaustur

Fimmtudaginn 16. september kl. 17:15 halda Dr. Steinunn J. Kristjánsdóttir og Dr. Vilborg Auður Ísleifsdóttir fyrirlestur um evrópska klausturhefð og Skriðuklaustur á Landnámssýningunni í Aðalstræti 16 Stiklað verður á stóru um uppruna klausturhefðar í Evrópu og þróun hennar. Minnst verður á stöðu kirkunnar og mikilvægi í ríki Karlamagnúsar. Horft verður til stofnunar erkibiskups-stólsins í Niðarósi og regluverks þess, sem skaut fjárhagslegum stoðum undir kirkjulegar stofnanir, í samfélagi þar sem eignir voru frá fornu fari í umsjá ætta og  strangar reglur ríktu um erfðir. Þá verður minnst stofnun klaustra á Íslandi og siðbót Gregors VII., sem hleypti nýjum þrótti í klaustur og kirkju. Uppgröfturinn á Skriðu varpar nýju og skýrara ljósi á hinn félaglega þátt í starfsemi klaustra á Íslandi,og hlýtur það að kalla á endurmat á hlutverki kirkjunnar á miðöldum. Framvinda og niðurstöður fornleifagraftarins á Skriðu verða rakin í máli og myndum.

Fyrirlesarar: Dr. Steinunn J. Kristjánsdóttir og Dr. Vilborg Auður Ísleifsdóttir
Allir velkomnir.

Málþing um víkinga og víkingaímyndina

„Eins og sannir víkingar...“
Málþing um víkinga og víkingaímyndina.

Stund: Föstudagur 24. september 2010 kl. 13:00-17:00.
Staður: Askja, Náttúrufræðihús Háskóla Íslands, salur 132.

Víkingahugtakið hefur verið nokkuð til umræðu síðustu misseri, í ýmsu samhengi. Er hægt að skilgreina hugtakið „víkingur“ og hver er mynd Íslendinga nú til dags af víkingum? Hefur sú ímynd breyst síðustu ár og áratugi eða er hún óljós? Er nálgun fræðimanna ólík þeirri  mynd sem dregin er upp á sýningum eða innan ferðaþjónustunnar? Sjö fyrirlesarar fjalla um efnið frá ólíkum sjónarhornum og kynna verkefni sem tengjast víkingum.

Kristín Huld Sigurðardóttir, forstöðumaður Fornleifaverndar ríkisins: Söguþjóðin og víkingaímyndin.
Gunnar Karlsson, prófessor emeritus: Ísland: athvarf uppgjafarvíkinga.
Helgi Þorláksson, prófessor í sagnfræði við HÍ: Víkingar, ný ímynd og Evrópusambandið.
Sverrir Jakobsson, aðjunkt í sagnfræði við HÍ: „I am not an Eskimo. I am a Viking“. Víkingar og íslensk sjálfsmynd á 20. öld.
Elisabeth Ward, forstöðumaður Víkingaheima í Reykjanesbæ: Making „Vikings“ Work – Sýningartexti og almenningsskilningur.
Rögnvaldur Guðmundsson, ferðamálafræðingur: Öxi Gauks á Stöng: reynsla af Evrópuverkefninu Destination Viking – Sagalands.
Ole J. Fursett framkvæmdastjóri Sør-Troms Museum: Childrens Viking Festival Trondenes - Learning by doing.
Að loknum framsögum verða umræður.

Að málþinginu standa Minjasafn Reykjavíkur í samvinnu við námsleið í hagnýtri menningarmiðlun á Hugvísindasviði HÍ og Samtök um sögutengda ferðaþjónustu.
Allir eru velkomnir og aðgangur er ókeypis.

Málþingið "Þróun menningar og framtíð Íslands"

Heimsþekktur þróunarfræðingur á málþingi um þróun menningar og framtíð Íslands.

Hinn virti þróunarfræðingur dr. David Sloan Wilson flytur aðalfyrirlestur á málþinginu "Þróun menningar og framtíð Íslands" sem haldið verður í fyrirlestrasal Þjóðminjasafnsins miðvikudaginn 15. september kl. 12:10-15:00. Á málþinginu verður fjallað um menningu og mannlegt samfélag út frá kenningum Darwins og þróunarfræði og hefst það með hádegisfyrirlestri Wilsons.

Wilson er prófessor við Binghamptonháskóla í Bandaríkjunum og hefur ritað fjölda greina og bóka sem fjalla um þróunarfræði, einkum um hvernig hún getur nýst við ransóknir á mannlegu samfélagi. Meðal rita hans má nefna: Darwin’s Cathedral: Evolution, Religion and the Nature of Society (2002) og Evolution for Everyone: How Darwin’s Theory Can Change the Way We Think About Our Lives (2007).

Wilson er einna þekktastur fyrir kenningar sínar um náttúrulegt val í mörgum þrepum (multilevel selection theory) þar sem gert er ráð fyrir að náttúrulegt val nái ekki aðeins til einstaklinga heldur einnig til hópa einstaklinga. Þetta er fráhvarf frá þankagangi sem hefur verið ríkjandi um skeið í þróunarfræði en opnar um leið nýjar dyr að athugunum á samfélögum, bæði manna og annarra lífvera.

Mannleg samfélög er hægt að skoða sem þróunarfræðileg fyrirbæri sem stjórnast ekki aðeins af genum einstaklinganna heldur einnig af menningu. Menning og gen vinna þannig saman að mótun og þróun samfélaga og virka á margan hátt svipað. Þróun menningar gerist þó mun hraðar en genetísk þróun sem skýrir hvers vegna hraði þróunar hefur tekið risastökk með tilkomu samfélaga okkar.

Þessir nýju straumar í þróunarfræði ættu að vera áhugaverðir öllum þeim sem áhuga hafa á manninum og samfélögum hans því að þeir setja manninn í samhengi við grunnlögmál lífsins á jörðinni og tengja lífvísindi og mannvísindi saman með nýjum hætti. Hér er á ferðinni vaxtarbroddur rannsókna sem líklegt er að verði áberandi í ýmsum fræðigreinum á næstu áratugum.

Fyrirlestur Wilsons nefnist Understanding and Managing Cultural Change From an Evolutionary Perspective sem má þýða „að skilja og stjórna menningarbreytingum frá sjónarhóli þróunarfræði“. Innihaldi fyrirlestursins lýsir Wilson svo: „Þróun er oft tengd við genetíska nauðhyggju og er teflt gegn lærdómi og menningu. Samt sem áður hafa hæfileikar manna til lærdóms og menningar komið fram við erfðaþróun og eru þeir um leið sjálfstæð og opin þróunarferli. Nýjar kenningar í þróunarfræði leitast við að sætta hið margþætta erfðaeðli mannshugans við hæfileika hans til takmarkalausra umbreytinga. Niðurstaðan er sú að nýr grundvöllur er að myndast fyrir fræðilegar rannsóknir á menningu og samfélagslegri stefnumótun. Gildir það jafnt um hið smáa, eins og að bæta umhverfi í einstökum borgarhverfum, og hið stóra, eins og að endurhugsa hagstjórn.“ Ætla má að efnið sé forvitnilegt fyrir Íslendinga sem eru að enduhugsa gildi sín og hagstjórn í kjölfar efnahagshruns.

Auk Wilsons munu nokkrir aðrir fræðimenn, flestir íslenskir, flytja stutt erindi á málþinginu þar sem þeir tengja þessa nýju nálgun í þróunarfræði við sín viðfangsefni. Þeir eru: Axel Kristinsson sagnfræðingur, Kristinn Pétur Magnússon erfðafræðingur, Magnús S. Magnússon mannvísindamaður, Skúli Skúlason líffræðingur, Viðar Hreinsson bókmenntafræðingur, Yasha Hartberg líffræðingur og Þorvarður Árnason, náttúrufræðingur.

Málþingið verður að mestu haldið á ensku. Aðgangur er ókeypis og opinn öllum en stúdentar og fræðimenn í líf- og mannvísindum eru sérstaklega velkomnir.

Wilson mun einnig halda fyrirlestur í Háskólanum á Akureyri mánudaginn 13. september, kl. 12:00 í fyrirlestrasal N-102 (nýbyggingu).

Að komu Wilsons til Íslands og málþinginu standa Háskóli Íslands, Háskólinn á Akureyri, Háskólinn á Hólum og ReykjavíkurAkademían.

Niðurstöður rannsókna á Alþingisreitnum

Föstudaginn 1.október n.k. kl. 15.00, verða haldin þrjú erindi um niðurstöður rannsókna á Alþingisreitnum.
Erindin eru í boði Fornleifaverndar ríkisins og Þjóðminjsafns Íslands. Erindin verða flutt í sal Þjóðminjasafnins.

Flytjendur erinda:

Þórgunnur Snædal rúnasérfræðingur: mun gera grein fyrir rannsóknum sínum á rúnaristum sem fundust á Alþingisreitnum.
Albína Hulda Pálsdóttir dýrabeinafornleifafræðingur: Niðurstöður úr dýrabeinagreiningum og framhald á þeim.
Lísabet Guðmundsdóttir fornleifafræðingur: Niðurstöður úr viðarrannsóknum frá fyrstu tíð fram á okkar tíma.

Fundarstjóri: Vala Garðarsdóttir.

Aðalfundur Fornleifafélags Barðstrendinga og Dalamanna

Fundarboð
 
 
 
Aðalfundur Fornleifafélags Barðstrendinga og Dalamanna verður haldinn í kaupfélagshúsinu Króksfjarðarnesi miðvikudaginn 8. september 2010 kl. 20:00.
 
Dagskrá:
                Venjuleg aðalfundarstörf
                Sagt frá rannsóknum í Haukadal, Oddbjarnarskeri og Skáleyjum.
                                                                                                             
 
                                                                                                                     Reykhólum 30.  ágúst 2010
 
                                                                                                                     Stjórnin

Menningarminjadagur Evrópu sunnudaginn 5. september 2010

Dagskrá

Þema dagsins að þessu sinni er sjávar- og strandminjar. Eftirfarandi viðburðir verða í boði Fornleifaverndar ríkisins þann dag:

Suðurland

   Uggi Ævarsson minjavörður Suðurlands leiðir gesti um Reynisfjöru og nágrenni með dagskrá sem nefnist Um að ýta og lenda í brimsjó fyrir söndum. Þar mun Uggi fjalla um útræði í Reynisfjöru auk þess sem skoðaður verður Bæjarhellir (einnig nefndur Baðstofuhellir) en hann tengist sögu síra Jóns Steingrímssonar eldklerks. Mæting er við bílastæðið við Reynisfjöru kl. 14:00.

Reykjanes

   Starfsmenn Fornleifaverndar þeir Kristinn Magnússon og Gunnar Bollason munu leiðsegja gestum um hinar fornu verbúðir á Selatöngum, austan Grindavíkur. Mæting er við bílastæðið kl. 13:30.

Vesturland

  Magnús A. Sigurðsson minjavörður Vesturlands heldur kl. 14:00 fyrirlestur í Ráðhúsinu í Stykkishólmi sem hann nefnir Neðansjávarfornleifafræði og strandminjar. Hvað má búast við að finna við Ísland?

Vestfirðir

   Dr. Ragnar Edvardsson minjavörður Vestfjarða kynnir gestum Strákatanga við Hveravík í Steingrímsfirði (rétt sunnan við Drangsnes). Á Strákatanga var á 17. öld hvalveiðistöð Baska en þar hafa einnig fundist fjögur kuml frá landnámsöld. Ragnar verður á staðnum frá klukkan 11:00 og fram eftir degi.

Norðurland vestra

   Þór Hjaltalín minjavörður Norðurlands vestra kynnir gamla verslunarstaðinn Grafarós, sunnan við Hofsós. Mæting er við upplýsingaskiltið um Grafarós kl. 14:00.
   
Norðurland eystra

   Sigurður Bergsteinsson minjavörður Norðurlands eystra mun leiða gesti um hinn forna verslunarstað Gásir við Eyjafjörð kl. 14:00.